ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΓΛΩΣΣΙΚΟΥ ΣΕΞΙΣΜΟΥ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΓΓΡΑΦΑ

ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ ΕΡΕΥΝΑΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟΥ ΙΣΟΤΗΤΑΣ ΚΥΠΡΟΥ ΜΕ ΘΕΜΑ: ‘ΓΛΩΣΣΙΚΟΣ ΣΕΞΙΣΜΟΣ ΣΤΑ ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΓΓΡΑΦΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ’

Η έρευνα διεξήχθη από το Παρατηρητήριο Ισότητας Κύπρου υπό την επιμέλεια και επιστημονική ευθύνη της κυρίας Μαρίας Γκασούκα,Προέδρου της Επιστημονικής Επιτροπής του Παρατηρητηρίου. Η έρευνα επιχορηγήθηκε από τον Εθνικό Μηχανισμό για τα Δικαιώματα της Γυναίκας του Υπουργείο Δικαιοσύνης και Δημοσίας Τάξεως.

Από την έρευνα που διεξήχθη στα υπουργεία και στους δήμους της Κυπριακής Δημοκρατίας προκύπτει ότι τα φαινόμενο του γλωσσικού σεξισμού υφίσταται έντονα σχεδόν σε όλα τα κείμενα του Δημόσιου λόγου κατά τρόπο που το γυναικείο φύλο καθίσταται σχεδόν αόρατο. Η κυριαρχία του αρσενικού γένους είναι συντριπτική. Σχεδόν όλες οι κατηγορίες εργαζομένων εντοπίζονται στο αρσενικό γένος ‘Γιατροί, Ψυχολόγοι, Κοινωνικοί Λειτουργοί, Νοσηλευτές, Χειριστές, Δικηγόροι’.
Επίσης στο σύνολο των εγγράφων οι αρσενικοί τύποι των ονομάτων προηγούνται των θηλυκών οι οποίοι κατά κανόνα δηλώνονται με προσθήκη κατάληξης και όχι ολογράφως ενώ χρησιμοποιούνται ακόμα λέξεις που αναφέρονται στο αρσενικό γένος όπως η ‘επάνδρωση’ αντί της ‘στελέχωσης’. Τέτοια παραδείγματα εντοπίζονται εντονότερα σε νομοθεσίες αλλά και στο κρατικό
προϋπολογισμό του κράτους.

Στο σύνολο των εγγράφων που αναλύθηκαν, και η κυριαρχία του αρσενικού γένους του άρθρου είναι επίσης συντριπτική. Σε περιπτώσεις που το ουσιαστικό αναφέρεται σε μεικτούς πληθυσμός το άρθρο που χρησιμοποιείται είναι το αρσενικό.

Ως προς τη σειρά των όρων διαπιστώθηκε ότι υπάρχουν ελάχιστα έγγραφα που συντάσσονται αναφερόμενα και απευθυνόμενα και στα δύο γένη/ φύλα. Σε αυτά η επιλογή βρίσκεται σε αρμονία με το γραμματικό/ συντακτικό κανόνα του ισχυρού αρσενικού γραμματικού γένους και ως εκ τούτου είτε προτάσσεται το αρσενικό άρθρο και όνομα είτε γράφεται πλήρωςο αρσενικός τύπος του ονόματος. Σ’ αυτόν τον τύπο σε ελάχιστες περιπτώσεις προστίθεται μετά τα σύμβολα /- ή – η κατάληξη τουθηλυκού. Στις περιπτώσεις αυτές η γυναίκα προτάσσεται λόγω της σχέσεις της με έναν άνδρα ή λόγω της δήλωσης της αδυναμίαςεξ αιτίας του φύλου της. Δεν διαπιστώθηκε περίπτωση, στην οποία να προτάσσεται ο θηλυκός τύπος του ονόματος.

Τα ονόματα που εκφράζουν επαγγελματική ή άλλη ιδιότητα, και κατά κανόνα σχετίζονται με κοινωνικά σύνολα που αποτελούνταιτόσο από άντρες όσο και από γυναίκες, αναφέρονται ή απευθύνονται στις δεύτερες κατονομάζοντας αποκλειστικά τους πρώτους.
Με αυτόν τον τρόπο παγιώνουν την ιστορικά διαμορφωμένη προτίμηση της ελληνικής γλώσσας για το αρσενικό γένος καθιστώντας όμως τις γυναίκες αποδέκτριες των διοικητικών πράξεων εντελώς αόρατες. Η μορφολογία του θηλυκού γένους επιλέγεται επιλεκτικά και στην περίπτωση που το άμεσα επονομαζόμενο πρόσωπο είναι γυναίκα. Το συμπέρασμα δε που προκύπτει
από την ανάλυση είναι ότι το αρσενικό χρησιμοποιείται μεν κατά τρόπο «περιεκτικό» και για τη δήλωση του θηλυκού, αλλά στην πραγματικότητα φυσικοποιεί την μη άμεση αναφορά στα γυναικεία πρόσωπα παγιώνοντας σεξιστικά πρότυπα αναφοράς
στον πληθυσμό. Αυτό συμβαίνει τόσο για την ορολογία που ταυτίζεται με επαγγελματικές και άλλες ιδιότητες υψηλού κοινωνικού κύρους όσο και χαμηλού. Ακόμα υπάρχουν επαγγελματικές ιδιότητες που -παρά το γεγονός ότι ασκούνται σήμερα και από τις γυναίκες –δεν χρησιμοποιείται το θηλυκό γραμματικό γένος. π.χ. σε όλα τα έγγραφα του Υπουργείου Εργασίας
υπάρχουν εργοδότες, καταρτιζόμενοι αλλά ποτέ εργοδότριες, καταρτιζόμενες.

Επιβεβαιώνεται και στη συγκεκριμένη έρευνα ότι η δήλωση του θηλυκού γένους και η κατ’ επέκταση αναφορά στις εκπροσώπους τουστο γυναικείο φύλο είναι κατά κανόνα προβληματική για την Κοινή Νέα Ελληνική. Είτε μέσω της κοινής μορφολογικής κατάληξης,είτε μέσω της χρήσης του αρσενικού των επαγγελματικών ονομάτων, οι γυναίκες φορείς των αντίστοιχων ιδιοτήτων καθίστανται
στην καλύτερη περίπτωση δυσδιάκριτες. Κι όπως χαρακτηριστικά καταλήγει η έρευνα: « Ύστερα από τα ανωτέρω, η εμπεριστατωμένη έρευνα και η συστηματική μελέτη των 600 περίπου εγγράφων της Κυπριακής Δημόσιας Διοίκησης απέδειξε ότι στα έγγραφα της Κυπριακής Δημόσιας Διοίκησης η κυριαρχία του αρσενικού γένους είναι συντριπτική. Οι γυναίκες ουσιαστικά
αναπαρίστανται κι αυτές μέσω του αρσενικού, ενώ το φύλο τους καθίσταται σχεδόν αόρατο στο δημόσιο λόγο.
Σε ελάχιστες περιπτώσεις οι συντάκτριες/τες των εγγράφων αναφέρονται στο θηλυκό γένος, όταν απευθύνονται σε μεικτές ως προς το φύλο ομάδες του πληθυσμού , ενώ πάντα δίνουν προτεραιότητα και προτάσσουν το αρσενικό.
Οι περιπτώσεις γλωσσικού σεξισμού, που καταγράφηκαν στα 600 περίπου αντιπροσωπευτικά και εν χρήσει διοικητικά έγγραφαπροβάλλονται με φανερό ή λανθάνοντα τρόπο, αντανακλούν τη μακρά πατριαρχική παράδοση της κυπριακής κοινωνίας σύμφωνα με την οποία ο λόγος των γυναικών βρίσκεται στο περιθώριο, σε αντίθεση με των ανδρών, που έχουν αισθητά μεγαλύτερη οικονομική και πολιτική δύναμη».

Στα πλαίσια της έρευνας εκπονήθηκε καθοδηγητικός οδηγός που αποσκοπεί στην αναγνώριση και την κατανόηση του Γλωσσικού Σεξισμού στα δημόσια έγγραφα. Ο οδηγός επικεντρώνεται στο δημόσιο λόγο όπως αναφέρεται στα έγγραφα των υπουργείων, των δήμων και οργανισμών του ευρύτερου δημόσιου τομέα και στόχος του είναι να αναδείξει το φαινόμενο του
Γλωσσικού Σεξισμού στο πλαίσιο της δημόσιας διοίκησης και να προτείνει τρόπους αποδόμησης του.

Είναι η πρώτη φορά πουγίνεται μια συστηματική επιστημονική προσπάθεια υπέρβασης του γλωσσικού σεξισμού των διοικητικών εγγράφων στην δημόσια διοίκηση της Κύπρου και το γεγονός αυτό καθιστά ολόκληρο το εγχείρημα εξαιρετικά καινοτόμο.